Murat KANBER ESOGU - Şerit Metal Kesme Tezgahları

Tanım: Adını kesici lamasının biçiminden alan şerit testere makinesi, kalas ve parçaların boylarını, genişlik ve kalınlıklarını istenilen ölçüde kesmede, eğmeçli şekilli parçaları kesmede ve gerektiğinde zıvana kesme işlemlerinde kullanılır.

Şerit testere makinesi ilk defa 1808 yılında Londra’da Mr. William Newberry tarafından yapılarak kullanılmıştır. Basit iki madeni tekerlek, uygun aralıkta pirinç yataklarda çalışan milden geçirilmiştir ve üzerlerine nihayetsiz bir testere şeridinin geçirilmesiyle yapılmıştır.

Makine ilk olarak alt tekerlek miline bağlı dişli tertibatlar yardımıyla elle hareket ettiriliyordu. Fakat buhar makinelerinin keşfiyle bu kuvvetten faydalanılarak kullanılmış fakat çok masraflı ve çeşitli zorluklar yaratan bu muharrik kuvvettin yerine elektro-motorların keşfedildiğinde bilumum makinelerde kullanılmaya başlanmıştır.böylece yapı itibarıyla modernleşen makine, zamanımı kullandığımız gibi daha iktisadi bir halede sokulmuş bulunmaktadır.

Şerit testere tezgahları başlıca aşağıdaki komponentlere ayrılabilir:

Gövde:
Dökme demirden yapılmış, yere yaygın ayaklar üzerine oturan, üst kısmı (U) şeklinde olan bir deve boynudur.bütün parçalar gövde bağlanır. Gövde içerisi boş olup, ayaklar betona gömülmüş cıvatalar ile sıkıştırılmıştır.

Tabla:
- Tabla kısmı: Makinenin tablası, yatay olarak gövdeye bağlanmış olup, bazı tip makinelerde, istenilen açıda eğik olarak ayarlanabilir. Tabla üzerinde bulunan başlıca parçalar şunlardır

Testere boşluğu: Tablanın orta kısmında testere lamasının çalışması için açılmış yuvarlak veya dikdörtgen şekilli boşluktur.

Testere yarığı: Testere lamasının sökülürken veya takılırken tabladan geçirildiği ince kanaldır. Bazı tip makinelerde, testerenin geri fırlama ihtimaline karşı, bu yarık bir kızaklı sürgü parçasıyla kapatılır.

Testere boşluğu takozu: Testerenin düzgün çalışması ve parçanın altından koparma yapması için testere boşluğuna takılan,ortası testere kalınlığında yarık olarak yapılmış,yumuşak metalden bir plaka veya sert ağaçtan bir takozdur.

Siper: Tabla üzerinde,iş parçasında genişlik veya kalınlığını düzgün olarak kesmek üzere, istenilen kesme genişliğinde ayarlanabilen bir siper bulunur. Ayrıca bazı tip makinelerde
parça boylarını istenilen açıda düzgün kesmek için kızaklı gönye siperi de bulunur.

Testere: Şerit halinde olan testere uçları birbirine kaynatılarak kasnaklar üzerine geçirilir.
Çatlamayı önlemek için diş dipleri kavisli yapılmıştır. Testere genişlikleri, makinenin büyüklüğüne göre değişir.kasnak çapı 80-100 cm. olan orta büyüklükte makinelerde 3,-5 cm arasındadır.

Sevk makaraları: Çeşitli şekilleri vardır. Yan makara veya takozları testerenin sağa, sola bükülmesine engel olurlar. Arka makara, itme gücüyle testerenin geriye kaçmasını önler ve kolay akmasını sağlar. Sevk apareyi, kesilecek parça kalınlığına göre kaldırılabilir.

Korunma kapakları: Testere takılırken açılır,çalışırken kapılı bulundurulur. Kopan testere karşı çalışanı korurlar.

Parça Kesmek İçin Soğutma Sıvının Önemi:

Metal kesimi sırasında şerit testere ile kesilen malzeme arasında sürtünmeden kaynaklanan ısı enerjisi meydana gelir.

Bu durum kontrol altına alınmazsa önce kesilen malzeme ve şerit testerenin malzemelerinin kristal yapısında bozulmalar meydana gelir daha sonra metal yanması ve şerit testerenin kopmasına kadar hasar verecek olaylara yol açacak durumlar meydana gelebilir.

Bu sebeple tezgah üreticileri diğer tüm talaşlı imalat tezgahlarında olduğu gibi parçayı ve kesici takımı soğutacak önlemler almışlardır.

Şerit testere makinalarında şerit testerenin hareket düzlemine paralel ve kesilecek parçaya temas noktasınıda içine alacak bir doğrultuda sıvı püskürtülerek soğutma yapılır. Püskürtülen sıvı
genellikle bor yağının belli oranlarda su ile karışımıdır.

Sıvı püskürtme sistemi sayesinde hem kesim işlemi sırasında parça ve kesici takım sıcaklıkları kontrol altına alınmış hemde kesim sırasında oluşan çapak ve talaşlar kesim yüzeyinden temizlendiği için daha düzgün ve pürüzsüz bir kesim meydana gelmiş olur.

İş Güvenliği İçin Şerit Testere Tezgahlarında Yapılması Gerekenler:

- Testerenin takılmasıyla ilgili ayarlar ve lamanın çatlaksız olduğu, her işlemden önce
kontrol edilmelidir.
- Üst kılavuz düzeni, kesilecek parça kalınlığından 1–2 cm daha yükseğe kaldırılır.
Fazla yükseğe ayarlanan kılavuz düzeni, testerenin esnemesine sebep olur.
- Makine siperinin, testere lamasına paralelliği ve tablaya dikliğini kontrol edilmelidir.
- Kesim sırasında kayma vb. yaşanmaması için tedbirler düşünülmelidir. Gerekirse iki
kişi çalışılmalıdır.
- İş parçası, makine tablasına sağlam bir şekilde oturtulmalı, eğmeçli parçaların altı
uygun şekilde desteklenmelidir.
- Çalışırken testere lamasının kopma ihtimaline karşı, makinenin yan tarafında
beklenilmemelidir.
- Uzun parçaların kesilmesinde, tabla yüksekliğinde destek sehpaları kullanılmalıdır.
- Kesim sırasında, her hangi bir sıkışma olduğunda, parça kesinlikle geri
çekilmemelidir. Testere laması geriye fırlayabilir.
- Silindirik parçala, bir V yatağı içinde tutularak kesilmelidir.
- İş parçasının makineye verilme hızı, testerede bükülme olmayacak şekilde
ayarlanması gerekir.
- Makine tablası üzerinde biriken talaşlar, tezgah çalışırken, elle temizlenmemelidir.
- Kesme sırasında, düzgün aralıklarla “çarpma sesi” duyulduğunda, makine
durdurulmalıdır. Muhtemelen lamada çatlak meydana gelmiştir. Testere lamasında
çatlak bulunup bulunmadığı kontrol edilir.
- Çalışırken testere koparsa, makineden uzaklaşınız ve derhal şalteri kapatarak,
emniyetli bir uzaklıkta kasnakların tamamen durmasını bekleyiniz.